Cấu tạo da, các loại da, cách chọn mỹ phẩm (phần 1)

1.    Cấu tạo da

Cấu tạo của da

-   Da gồm các mô, hai lớp tế bào (biểu bì và bì)
-   Mô da gồm nhiều loại: mạch máu, thần kinh, chân lông, cơ, mỡ. Mô liên kết bao bọc lấy các mô. Mô liên kết gồm các tế bào, chất tạo keo collagen. Collagen là protein có tính giữ nước rất nhạy. Vì vậy, mô liên kết còn được gọi là “mô loãng”. Nhờ mô liên kết mà da mềm mại, gấp, co giãn.
-   Biểu bì gồm lới tế bào ngoài đã hóa sừng làm hàng rào che chắn, chống lại các tác nhân bên ngoài. Biểu bì còn gồm các tế bào sinh melanin chống nắng, tế bào Langerhan tham gia vào hệ miễn dịch.
-   Bì là các mô liên kết ưa nước gồm các nguyên bào sợi (fibroblast) có chức năng tổng hợp duy trì các thành phần ngoại bào, tạo bộ khung cho da.
-   Trên da có tuyến mồ môi, tuyến bã nhờn, nang lông, lông, đặc biệt có lớp màng hydrolypid chống mất nước, giữ độ ẩm. Tuyến bã nhờn có khoảng hai triệu cái, tiết ra chất bã nhờn (chất dầu), giữ cho da khỏi mất nước, mềm mại. Tuyến mồ hôi: có vai trò điều hòa thân nhiệt (100 ml mồ hôi bốc hơi trên da sẽ làm giảm thân nhiệt xuống khoảng 10ºC), bài tiết chất cặn bã (ure, urat).
-   Các mạch máu tỏa ra khắp da, đem dinh dưỡng và oxy đến nuôi và duy trì hoạt động của da.
-   Hệ thần kinh chằng chịt trên da giúp da có cảm giác phản ứng với môi trường xung quanh. Da còn có chức năng hô hấp. Sự hô hấp của da chỉ chiếm khoảng 1/7 tổng số hô hấp chung, song nếu không có sự hô hấp này (như bôi sơn, bịt kín toàn bộ bề mặt da) thì sẽ chết.

2.    Các loại da và chọn mỹ phẩm
Do cấu tạo bẩm sinh, bệnh tật, ăn uống, do xử lý các vấn đề về da mà mỗi người sẽ có một lại da (khô, nhờn, lý tưởng). Không thể chuyển loại da này sang da khác. Cần biết mình thuộc loại da nào để có cách khắc phục tạm thời và lựa chọn loại mỹ phẩm thích hợp.

-    Da lý tưởng:
Da vốn có cấu trúc tự nhiên, có đủ tuyến bã nhờn hoạt động bình thường, không tiết thiếu chất nhờn làm cho da khô song cũng không tiết thừa chất nhờn làm cho da quá ẩm. Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng thì da đầy đủ máu, hồng hào. Người có loại da lý tưởng không cần dùng nhiều son phấn mà vẫn đẹp. Nếu dùng mỹ phẩm không đúng sẽ làm hỏng một cách đáng tiếc loại da này.

Da lý tưởng

-    Da khô:

+ Nguyên nhân: Tuyến bã hoạt động kém (chất nhờn tiết ra ít, dễ bị mất nước). Ăn uống thiếu các dưỡng chất (protein, dầu thực vật, vitamin A, vitamin B12, kẽm, sắt, iod), dùng nước không đủ, tuổi cao, tiếp xúc với các tác nhân oxy hóa (nắng, tia cực tím).

Biểu hiện: Lớp biểu bì trên cùng nhăn nheo, khô ráp, tế bào chết hàng loạt, tróc ra nhìn vào giống như bị mốc. Bị khô da nhẹ thì biểu hiện này chỉ diễn ra trong mùa thu đông; bị khô da nặng thì các biểu hiện này diễn ra quanh năm, thậm chí da bị xù xì, nứt nẻ. khi khô dạ nặng, dù không có tổn thương vẫn bị ngứa. Gãi làm cho da bị tổn thương, tạo cơ hội cho vi khuẩn, virus xâm nhập, gây ra các bệnh da lở loét, viêm da mạn.

+ Cách khắc phục tạm thời: Cần ăn đủ các chất dinh dưỡng, chú ý ăn nhiều loại đậu nấu, rau quả tươi, trứng luộc, gan động vật, dầu mỡ (không dùng dưới dạng rán), da lợn, rong biển (rau câu, rong lá mơ), uống đủ nước. Không tắm nước nóng quá nhiều lần, không thường xuyên ở trong phòng điều hòa nhiệt độ, mùa khô hanh chỉ nên ra ngoài khi thật cần, giữ ấm, không dùng vật thô ráp (bàn chải, khăn tay, đá cuội) chà xát da quá mạnh.

+ Cách chọn mỹ phẩm: Mỹ phẩm dành cho người da khô, thường có các thành phần:

Chất làm ẩm: Là chất có khả năng hấp thu nước rất mạnh. Khi bôi lên da, chúng hút nước từ môi trường vào da, làm cho da ẩm. Tuy nhiên, khi môi trường quá khô, chúng lại hút nước từ dưới lên da làm cho da bị khô. Thường dùng: Glycerin hút nước rất mạnh, ngay cả khi độ ẩm trong không khí thấp, có khả năng chống khô da cao song lại làm cho lớp sừng dày lên, xốp hơn. Urea có tính làm ẩm nhẹ, với nồng độ khoảng 3% làm cho da đỡ khô, song lại gây mùi khó chịu. AHA là các acid hữu cơ nhẹ, làm ẩm da, mềm tế bào sừng, tẩy nhẹ lớp tế bào bên ngoài, làm cho mặt da trắng, mềm dẻo, đàn hồi tốt hơn. Tuy nhiên sau khi gây tẩy nhẹ, lớp da mới hình thành sẽ rất nhạy cảm, dễ bị tổn hại bởi tia tử ngoại khi ra nắng. Khi dùng AHA có cảm giác như da mịn màng, chống nhăng, nhưng thật ra chúng không làm mịn, không chống nhăn.

Các chất ngăn ngừa sự mất nước: ngăn không cho nước trên bề mặt da và dưới da mất đi. Thường là các chất dầu mỡ hydrocarbon (paraphin, lanolin, vaselin), chất tổng hợp (propylenglycol, dimethion), dầu mỡ thiên nhiên (sáp ong, mỡ cá voi, dầu đậu nành, dầu ép hạt nho). Vaselin có khả năng giữ ẩm cao, ít gây dị ứng nhưng gây bẩn. Lanolin có tính giữ ẩm cao, có chứa cholesterol, một thành phần có trong mỡ da, có khả năng tạo tính giữ ẩm phù hợp với sinh lý da, dễ hóa lỏng ở nhiệt độ cơ thể nhưng không gây dị ứng. Hiện nay ít dùng hai chất này.

Người da khô cần tránh bôi lên da các loại có tính kiềm (nước vôi, xà phòng kiềm), các loại dấm quá chua. Nếu cần thì dùng loại xà phòng dành cho người da khô như oilatum hoặc sữa tắm làm dịu da như physiogel.

Người da khô có thể dùng một số thuốc hay mỹ phẩm chống khô da tại chỗ như cream chứa vitamin E, lacticare, bridge heel balm. Nếu có viêm, chỉ nên bôi các chế phẩm chống viêm nhẹ như C-mycine, foban, erythogel. Nếu ngứa nhiều, viêm da, có mụn nước, dùng các loại kháng histamine, kháng sinh dùng ngoài hay uống. 

Da khô

DS CKII Bùi Văn Uy - BS Vũ Trung Hải.