Kháng sinh đang ngày càng mất tác dụng

Hiện nay việc sử dụng thuốc kháng sinh trong điều trị có nhiều sự chọn lựa do xuất hiện khá nhiều loại thuốc kháng sinh với các tên biệt dược khác nhau. Ðồng thời do thuốc kháng sinh được bán và mua tương đối dễ dàng mặc dù đó là loại thuốc phải kê đơn, nên cũng xuất hiện tình trạng lạm dụng kháng sinh, dùng kháng sinh tràn lan, thiếu hiểu biết gây ra hậu quả nguy hiểm là ngày càng có nhiều thuốc kháng sinh bị vi khuẩn kháng lại, tức là thuốc không còn hiệu lực điều trị nữa.

Hiện tượng “nhờn thuốc” gia tăng

Mỗi một loại thuốc KS chỉ có tác dụng tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của một số nhóm vi khuẩn. Vì vậy, nếu chọn KS không có tác dụng mạnh đối với nhóm VK đang gây bệnh để điều trị thì không những không hiệu quả mà còn gây ra những bất lợi khác như làm cho KS đó dễ bị kháng thuốc đối với những nhóm VK. Một trong những sai lầm rất phổ biến hiện nay là khi bị cảm cúm, người ta hay dùng thuốc KS để điều trị ngay cả khi không có chỉ định của thầy thuốc. Bệnh cúm do virut gây ra. Khi dùng KS để điều trị bệnh cảm lạnh hoặc những bệnh do nhiễm virut không những không có tác dụng mà còn có thể gây ra những tác dụng phụ nguy hiểm. Sử dụng KS thường xuyên khi không có dấu hiệu của sự nhiễm khuẩn sẽ tạo nên những dòng VK không đáp ứng với điều trị. Điều này được gọi là sự kháng thuốc của VK mà chúng ta thường gọi là “nhờn thuốc”. Khi một loại VK “nhờn” một loại KS nào đó tức là KS đó đã bị mất tác dụng tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của loại VK đó. Hiện tượng VK kháng thuốc thường xảy ra khi một loại KS được sử dụng trong thời gian dài. Việc các thầy thuốc lạm dụng KS phổ rộng trong điều trị dễ làm cho VK kháng thuốc nhanh hơn với loại KS đó. Vì vậy nên ưu tiên sử dụng loại KS phổ hẹp, tức là KS chỉ điều trị được một vài loại VK.

Kháng sinh đồ - kim chỉ nam để lựa chọn kháng sinh phù hợp.

Tình trạng dùng thuốc KS không đủ liều, không đủ thời gian quy định hiện nay rất phổ biến và làm cho nguy cơ VK kháng thuốc tăng. Một số VK sau một thời gian dài tiếp xúc với KS ở nồng độ mà thuốc KS không tiêu diệt được chúng sẽ trở nên thích ứng được với KS đó. Một trong những loại VK thường có kiểu kháng thuốc này là VK gây bệnh lao. Chính vì vậy, trong điều trị lao, việc tuân thủ nguyên tắc dùng thuốc rất quan trọng. Quần thể VK lao trong tổn thương lao chỉ bị quét sạch khi dùng thuốc liên tục 8-9 tháng và sử dụng loại hóa chất điều trị lao này với liều lượng thích hợp. Trong điều trị lao cũng phải phối hợp ít nhất hai thuốc để loại trừ khả năng kháng thuốc của VK.

Vi khuẩn biến đổi làm trầm trọng thêm tình trạng kháng thuốc

Bên cạnh đó, khi môi trường bất lợi cho sự phát triển, VK sẽ có nhiều đột biến về gene để hình thành nên các phân nhóm nhằm thích nghi với môi trường sống. Một số loại VK, khi tiếp xúc với KS bị tiêu diệt phần lớn, số ít còn lại sẽ có những biến đổi về di truyền để thích nghi, nói đúng hơn là để kháng lại loại KS đó. Các VK này tiếp tục sinh sôi và tạo nên những thế hệ VK kháng thuốc di truyền. Ngoài ra, một số VK khi đề kháng với loại KS này cũng sẽ có khả năng đề kháng luôn với một hoặc vài loại KS khác. Hiện tượng này được gọi là kháng thuốc chéo. Nguyên nhân là do các loại KS này có cùng cơ chế tác động lên VK hoặc có cấu trúc hóa học gần giống nhau.

Các VK kháng KS có thể được điều trị bằng nhiều loại KS kết hợp cùng lúc, một số trường hợp bệnh nhân cần phải nhập viện để điều trị bằng các loại KS mạnh hơn và ít được sử dụng rộng rãi. Đặc biệt, việc chọn lựa KS để điều trị những trường hợp này không thể thiếu kỹ thuật làm KS đồ. Như vậy để tránh tình trạng VK kháng KS, người bệnh không nên tự ý sử dụng KS hoặc tự ý ngừng điều trị trước thời gian quy định của thầy thuốc.

Việc lựa chọn KS tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: vị trí nhiễm khuẩn, tuổi bệnh nhân, tình trạng lâm sàng... trong đó KS đồ cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc chọn lựa KS. Trong bệnh viện, KS đồ được sử dụng thường xuyên và được xem là kim chỉ nam để lựa chọn KS thích hợp cho từng bệnh nhân. Dùng KS đúng quy định, đúng phác đồ, không lạm dụng, dùng đúng liều lượng và thời gian là góp phần giảm tỷ lệ kháng thuốc. Nếu chúng ta cứ dùng một cách thiếu hiểu biết thì trong tương lai, con người sẽ không còn vũ khí để chống lại VK nữa vì KS đã bị vô hiệu hóa bởi tình trạng kháng thuốc đang ngày càng gia tăng.

Theo Sức khỏe và đời sống