Tỷ lệ cận thị trẻ em Việt Nam (1-12 tuổi) và xu hướng tăng cao sau 5 năm

Tật khúc xạ, đặc biệt là cận thị, đang trở thành một đại dịch toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự đoán rằng 50% dân số trên thế giới sẽ mắc tật cận thị vào năm 2050. Tại Việt Nam, vấn đề này cũng đang ở mức báo động, với ước tính khoảng 3 triệu trẻ em mắc tật khúc xạ cần can thiệp.  

1. Thống Kê Tỷ Lệ Cận Thị Trẻ Em Việt Nam Mới Nhất (2020-2024)

Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ ba trong khu vực Đông Nam Á về tỷ lệ người bị cận thị. Cận thị không chỉ là vấn đề thị lực mà còn là vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, vì cận thị độ cao có thể gây ra các biến chứng như thoái hóa hoàng điểm, thậm chí dẫn đến mù lòa. 

1.1. Gánh nặng Cận thị Toàn quốc

• Số lượng: Ước tính có khoảng 3 triệu trẻ em Việt Nam mắc tật khúc xạ cần chỉnh kính.  

• Tỷ lệ chung: Tỷ lệ học sinh mắc tật khúc xạ trên toàn quốc là khoảng 30%.  

• Cận thị đơn thuần: Trong số các tật khúc xạ, có tới 2/3 trẻ em mắc bệnh là cận thị.  

Các chính sách y tế đang được khuyến nghị chuyển trọng tâm từ chỉnh kính sang kiểm soát độ cận để bảo vệ sức khỏe thị giác lâu dài cho thế hệ trẻ.

1.2. Khoảng Cách Đô Thị Nông Thôn (Sự Phân Hóa Địa Lý)

Dữ liệu dịch tễ học cho thấy sự phân hóa sâu sắc giữa các khu vực. Tỷ lệ mắc tật khúc xạ ở học sinh khu vực đô thị (thành phố) cao gấp nhiều lần so với khu vực nông thôn.  

Nguyên nhân chênh lệch: Trẻ em ở thành phố thường phải đối mặt với áp lực học tập cao hơn, buộc phải tăng thời gian nhìn gần liên tục. Ngược lại, trẻ em ở nông thôn có môi trường sống khuyến khích hoạt động ngoài trời nhiều hơn, giúp mắt được thư giãn và tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên.  

2. Vì Sao Tỷ Lệ Cận Thị Trẻ Em Tăng Đột Biến Trong 5 Năm Gần Đây? (2020-2024)

Phân tích giai đoạn 2020-2024 cho thấy một sự thay đổi đột ngột do tác động của các yếu tố xã hội và môi trường.

2.1. Tác Động Của Đại Dịch COVID 19 (Giai đoạn 2020 - 2022)

Số trẻ em bị cận thị đã tăng cao đáng kể sau khi dịch bệnh bùng phát.  

• Học online kéo dài: Trẻ em buộc phải học tập trên máy tính liên tục, tăng thời gian nhìn gần đột ngột.  

• Thiếu hoạt động ngoài trời: Việc bị "nhốt" ở trong nhà đã loại bỏ cơ chế bảo vệ tự nhiên của mắt.  

• Hậu quả: Không chỉ số trẻ em mắc cận thị mới tăng lên, mà những trẻ đã bị cận trước đó cũng dễ tăng độ thêm, dẫn đến sự dịch chuyển độ tuổi khởi phát cận thị sớm hơn.  

2.2. Yếu Tố Rủi Ro Chính Gây Cận Thị Sớm

Nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ cận thị là sự thay đổi lối sống và môi trường:

1. Tiếp xúc Quá nhiều với Thiết bị Điện tử: Sử dụng điện thoại, máy tính là nguyên nhân hàng đầu. Các thiết bị này phát ra ánh sáng xanh, có nguy cơ gây giảm và mất thị lực.  

2. Áp lực Học tập Cao: Tăng thời gian nhìn gần quá mức ở khoảng cách liên tục (đọc sách, làm bài tập) dẫn đến mắt phải điều tiết quá mức, gây kéo dài bất thường trục nhãn cầu.  

3. Thiếu Hoạt động Ngoài trời: Hoạt động ngoài trời kích thích giải phóng Dopamin trong võng mạc, chất hóa học quan trọng giúp kiểm soát sự kéo dài trục nhãn cầu, từ đó kiểm soát cận thị.  

3. Giải Pháp Kiểm Soát Cận Thị Hiệu Quả Cho Trẻ (Dưới 12 Tuổi)

Để đối phó với gánh nặng cận thị, các chuyên gia khuyến nghị áp dụng các chiến lược can thiệp sớm và toàn diện.

3.1. Bí Quyết Ngăn Ngừa: 2 Giờ Hoạt động Ngoài Trời Mỗi Ngày

Hoạt động ngoài trời được coi là phương pháp đơn giản, hiệu quả và chi phí thấp nhất để kiểm soát cận thị.  

• Khuyến nghị: Trẻ em cần dành 2 tiếng hoạt động ngoài trời mỗi ngày, hoặc tổng cộng 15 tiếng mỗi tuần, để giảm nguy cơ cận thị.  

• Lợi ích: Ngay cả việc ngồi chơi dưới nắng cũng có ý nghĩa bảo vệ mắt, vì ánh sáng mặt trời giúp kích thích giải phóng Dopamin.  

3.2. Quy Tắc Vàng Về Vệ Sinh Thị Giác: 20-20-20

Để giảm cường độ nhìn gần, một nguyên nhân trực tiếp làm tăng độ cận, cần áp dụng nghiêm ngặt các quy tắc vệ sinh thị giác:

• Thời gian làm việc: Mắt trẻ em không nên làm việc liên tục quá 45 phút.  

• Quy tắc 20-20-20: Cứ 20 phút học tập hoặc nhìn gần, trẻ cần cho mắt nhìn ra xa 20 feet (khoảng 6 mét) trong 20 giây.  

3.3. Các Phương Pháp Y Tế Hiện Đại

Tầm soát và phát hiện sớm là bắt buộc trong nhóm tuổi 0-12, giai đoạn cận thị tiến triển nhanh nhất.  

• Tầm soát định kỳ: Cần tầm soát tật khúc xạ định kỳ tại trường học và cơ sở y tế.  

• Ortho-K: Là phương pháp không phẫu thuật, sử dụng kính áp tròng chỉnh hình giác mạc đeo ban đêm. Đây là một giải pháp tiên tiến giúp kiểm soát tiến triển cận thị.  

• Các giải pháp khác: Bao gồm các giải pháp dược lý (Atropine nồng độ thấp) và kính chuyên biệt (Defocus Spectacles) nhằm giảm tốc độ tăng độ của trẻ.

4. Khuyến Nghị Chính Sách và Tầm Nhìn Dài Hạn

Để đối phó với sự gia tăng tỷ lệ cận thị, cần có một chiến lược quốc gia đồng bộ:

• Chính phủ nên ban hành quy định lồng ghép các tiêu chuẩn vệ sinh thị giác (như Quy tắc 20-20-20 và thời gian hoạt động ngoài trời tối thiểu) vào chương trình giáo dục.

• Cần kiểm soát chặt chẽ về thời gian tối đa sử dụng thiết bị điện tử cho mục đích học tập và tiêu chuẩn về chất lượng màn hình.  

• Tăng cường đào tạo chuyên sâu về khúc xạ nhi khoa và kỹ thuật kiểm soát cận thị hiện đại (ví dụ: Ortho-K) cho đội ngũ y tế.  

Cận thị trẻ em Việt Nam là một thách thức y tế cấp bách, với tỷ lệ mắc trung bình khoảng 20% (cận thị đơn thuần) và 30% (tật khúc xạ nói chung) ở học sinh. Tỷ lệ này đặc biệt cao gấp đôi ở khu vực thành thị (30%-40% tật khúc xạ). Đại dịch COVID 19 đã làm tăng đột biến tỷ lệ mắc bệnh do thiếu hoạt động ngoài trời. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là khuyến khích 2 giờ hoạt động ngoài trời mỗi ngày và áp dụng nghiêm ngặt Quy tắc 20-20-20 để bảo vệ thị lực trẻ nhỏ.